Dit zijn Kohlbergxe2x80x99s stadia van moreel denken, stadium 6 is overigens niet afdoende empirisch vastgesteld. Gek genoeg is stadium 7 wel aangetoond. Ik laat de consequenties over aan de filosofen, maar Kohlberg heeft zelfmoord gepleegd in het jaar dat hij hier achter kwam. We weten niet of dat hierom was, of om andere redenen. Mocht hij, zoals hijzelf geloofde, in stadium 6 gefunctioneerd hebben, en deze ontdekking was daarvoor de aanleiding, dan was zijn zelfdoding een categorisch imperatief. Wow!
Pre-conventioneel
1. Gehoorzaamheid en straf georixc3xabnteerd (xe2x80x9cHoe kan ik strafvermijden?xe2x80x9d) Kleine kinderen,psychopaten, autoritaire regimes. Gericht op de directe consequenties vanje handelen voor jou zelf. Korte termijn. Hoe zwaarder de straf, hoe erger dusde daad was. Bovendien is er geen realisatie dat andermans standpunt kanverschillen van dat van jou.
2. Eigenbelang georixc3xabnteerd (xe2x80x9cWat heb ik daaraan?xe2x80x9d) Kinderen, antisociale personen, moreel relativisme. Juist gedrag wordtgedefinieerd in termen van eigenbelang. Er is geen loyaliteit of intrinsiekrespect voor anderen. Andermans belangen worden alleen gerespecteerd als ze heteigen belang ook bevorderen, zoals in een xe2x80x9cWin-win situatiexe2x80x9d of xe2x80x9cvoor wat hoort watxe2x80x9d. Het maatschappelijkbelang is nog niet in beeld.
Conventioneel
3. Interpersoonlijke afspraken en conformisme (xe2x80x9cIk moetbraaf zijn.xe2x80x9d) Adolescenten, jeugdbendes,platteland, feodale regimes. Hier breekt het besef door van de sociale roldie je in de gemeenschap vervult. Respect van en voor anderen is afhankelijkvan hoe goed je die rol vervult. Eergevoel, dankbaarheid en de gulden regel:xe2x80x9cwat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander nietxe2x80x9d bepalen hetgedrag. Buitenstaanders en non-conformisten verdienen geen respect. Schaamte iseen belangrijke drijfveer om je aan de regels te houden.
4. Autoriteit en het handhaven van de sociale orde (xe2x80x9cIkgedraag mij zoals het hoort.xe2x80x9d) Volwassenheid,stedelingen, fundamentalisme. Het is belangrijk om je aan de wet te houden,want de wetten en regels houden de samenleving in stand. Wie de wet overtreedtbrengt daarmee andere mensen op het verkeerde idee. Het individu isondergeschikt aan de groep en het begrip xe2x80x98schuldxe2x80x99 gaat een rol spelen. Etiquettewordt een sociaal smeermiddel.
Tussenstadium
4+ Maatschappijkritiek (xe2x80x9cDe wet is onredelijk,dus ik hoef mij er niet te houden.xe2x80x9d) Bohemiens,activisten,individualisme. Onvrede met het arbitraire karakter van wettenen regels leidt tot een schijnbare terugval naar stadium 2, maar is in feiteeen opstap naar stadium 5.
Postconventioneel
5. Sociaal contract orixc3xabntatie (xe2x80x9cHet grootste goed voor demeeste mensen.xe2x80x9d) Hoger opgeleiden, democraten,utilitarisme. Individuele mensen hebben individuele behoeften. Wetgeving iseen sociaal contract. Het sluiten van compromissen en besluitvorming door demeerderheid zijn onvermijdelijk om met tegengestelde belangen om te gaan.
6. Universele ethische principes (xe2x80x9cHandel altijd volgensuitgangspunten waarvan jij wilt dat ze die een universele wet zouden zijn.xe2x80x9d) Kantxe2x80x99s categorische imperatief. Kohlberg had grote moeite om mensen tevinden die hier consequent in zijn. Uitgaande van abstracte redenaties,pure praktische rede, kun je tot universele ethische principes komen. Democratiemoet niet alleen maar de meerderheid behagen, maar wetten dienen rechtvaardig ennoodzakelijk te zijn. Daarmee zal er automatisch consensus over bestaan.
Gepostuleerd zevende stadium
Transcendente moraliteit of kosmische orixc3xabntatie (xe2x80x9cFarao onderhoudtMaxc3xa2t, de kosmische orde.xe2x80x9d) Stoxc3xafcijnen, zenmeestersen mystici. Dit stadium koppelt moreel redeneren aan een bovenmenselijkperspectief. Er is een universeel ordenend principe in de kosmos. Moraliteitbestaat uit handelen in overeenstemming met de manier waarop de werkelijkheid er uit zou kunnen zien als de mensheid een universeel perspectief zou heben en alle mensen alle consequenties van hun daden konden overzien.
Ellahir 
Er is natuurlijk het een en ander aan te merken op deze theorie, om nog maar te zwijgen over filosofen die het gewoon heel anders zien. Ik denk dat S.R. Covey het ook helemaal neit eens zou zijn met deze meneer: wan thij heeft synergie en streen naar de beste situatie voor mens en omgeving (de win-win situatie) als een van zijn hoogste doelen.
Verder: wie bepaalt dit? je kutn natuurlijk leuk zeggen: goh ik vind jou een 4, of een 4+, en mezelf een 3 of een 5… maar hoe kijk je werkelijk in iemands geest: beoordeel je dan niet op uiterlijk vertoon en facet van gedrag en persoonlijkheid?
En wortelt het idee dan niet zo diep, dat het vervolgens onmogelijk wordt voor een persoon om een rang te stijgen (of te dalen wellicht) simpelweg omdat de ‘observer’ nog steeds acties in zijn gedachten heeft van een tijd x geleden?
Verder: 5 – het grootste goed voor de meeste mensen is niets anders dan een alternatieve win-win situatie en 6 kan toch weer eng dicht in de burt van 1 komen…want handelen zij niet ook gewoon zoals het hen uitkomt? En of 7 het best haalbare is voor de mens…ik vraag het me af. Stoicijns suggereert al onbewogen: geen gevoel naar buiten toe, geen uiting, maar een orde die (vrijwel) niemand kan volgen: eigenlijk anti-sociaal gedrag.
@ GobboE > Kohlberg ging uit van observaties over het moreel redeneren van kinderen in diverse leeftijden en longitudinaal door hun ontwikkeling heen. Aan de hand daarvan heeft hij zijn theorie geformuleerd.
Stadia 1 t/m 5 zijn aantoonbaar opeenvolgende stadia in de ontwikkeling van een individu. Alleen blijven de meeste mensen ‘steken’ in een van die stadia.
4+ maakte geen deel uit van de oorspronkelijke theorie, maar uit zijn onderzoek bleek dat veel studenten een tijdelijke terugval naar stadium 2 vertoonden voordat ze niveau 5 bereikten.
Niet iedereen gedraagt zich 100% van de tijd consequent. Deze stadia geven het hoogste niveau aan, dat een individu op het meetmoment, gebruikt in zijn moreel redeneren. En het is een observatie dat mensen het niveau boven dat van henzelf begrijpen en bewonderen, maar alle niveau’s die daar nog boven liggen niet meer snappen en benoemen als immoreel.
Niveau 6 is door Kohlberg gepostuleerd, maar niet waargenomen. Misschien was hij een fan van Kant en vond hij dat diens categorische imperatief logisch op de rest volgde.
In zijn zoektocht naar niveau 6 intervieuwde hij mensen waarvan hij persoonlijk vond dat ze aan de morele top van de mensheid thuishoorden: natuurkundigen (Einstein, Feinmann, en zo), zen monniken (prof. Suzuki, e.d.), jogi’s (Maharishi, Bhagwan, etcetera). De meeste daarvan zaten ferm op niveau 5, een enkeling op niveau 7. Dit onderzoek heeft hij niet afgemaakt want hij leed aan deppressies en heeft zelfmoord gepleegd.
Het verschil tussen 2 en 5 is dat stadium 2 totaal egocentrisch is.
In de redenatie van iemand op niveau 2 is de ander is niet meer dan een middel om het eigenbelang te bevorderen en de enige manier waarop de ander voordeel _mag_ behalen is als je er zelf ook wat aan hebt.
Niveau 5 stelt het algemeen belang juist _boven_ het eigenbelang.
En dat is juist een van de problemen die ik heb met deze theorie: niemand is consequent.
Iedereeen heeft een klootzak in zich, iedereen iemand die eens het voordeel wil hebben (boven iemand anders), iemand die zich in bepaalde situaties aan de regels / wet houdt en die op andere momenten juist weer breekt, etc, etc. Deze theorie gaat misschien op voor kinderen, waar hij voor geschreven is (kinderen zijn statischer in gedrag dan volwassenen, hanteren terugkomende principes), maar, in mijn opinie, zeer zeker niet voor volwassenen
Persoonlijk denk ik dat de uitzonderingen die volwassenen maken, de uitzonderingen op deze regels, dusdanig zijn dat de je ze niet in ‘een hokje kunt plaatsen’. Bijv: Als iemand iemand vermoord zonder reden, voor zelfverrijking (nr. 2) maar daarnaast een liefhebbende vader en zorgzame vader is (nr 3 en misschien 4)? het is te gemakkelijk om dit zo af te schuiven.
Maar deze theorie maakt van gedrag een cijfermatige waardeoordeel, bijv: Ik denk dat jij 4 bent, maar ik, ik ben 5. Nogmaals, wie en op welke basis mag dit zo benoemen? Wie is moreel zo krachtig dat hij hier uitspraken over mag doen? En op het moment dat een dergelijke uitspraak gedaan wordt, is dat niet ook denigrerend op een bepaalde manier? Op een Brave New World-achtige manier alfa’s en beta’s benoemen? Plaatst deze persoon zich dan eigenlijk niet per definitie lager in de lijst?
Persoonlijk denk ik dat mensen veel facetten hebben, en dat mensen kunnen leren en groeien. Door schande en schade worden ze wijs: niet voor niets zijn de zen-meesters die jij noemt oude mannen en vrouwen geweest. Blijven ‘steken’ vind ik een beetje een contra-evolutionair argument.
p.s. iemand die deze regels hard toepast is dus eigenlijk niveau 4 😉
Dat zijn heel valide punten van kritiek, waar Kohlberg zelf ook al mee worstelde. (Het zijn vaak de opvolgers die veel rigider zijn dan de opsteller van een theorie. 🙂
De oorspronkelijke onderzoeker (Piaget) had overigens maar twee niveaus benoemd: pre-conventioneel en conventioneel. Kohlberg’s onderzoek heeft hierin een verfijning aangebracht.
Zijn methode was om aan kinderen (en later ook volwassenen) verhalen voor te leggen over iemand die in een moreel dilemma een bepaald besluit neemt. Dan werd gevraagd “Heeft die persoon daar goed aan gedaan?” (het antwoord op deze vraag was voor het onderzoek niet belangrijk) en daarna “Kun je dit toelichten?” Op die toelichting werd dan zo nodig doorgevraagd tot de achterliggende redenatie helder was.