Persoon (Gr. Per sona = doorheen klinken). In het oude Griekenland droegen de acteurs maskers met een geopende mond, waar de stem door versterkt werd. Deze maskers werden daarom persona genoemd. De rollen in het toneelstuk werden voorgesteld door maskers en werden dus personages. Als de acteur een ander masker opzette, werd hij een andere personage.

Een mens is een persoon. Een rol die hij speelt dus. Iedereen speelt in het leven verschillende rollen: klein kind, teringstudent, kraker, ouder, ondernemer. Het is steeds dezelfde mens, maar in iedere context is hij of zij een andere persoon, speelt hij of zij een andere rol. En de mensen die je in de ene situatie kent, zullen dus een andere persoon zien dan de mensen die je uit een andere situatie kennen.

Een persoonlijkheidsstoornis is dan ook een heel merkwaardig psychiatrisch fenomeen. Het gaat om mensen die om welke reden dan ook hun masker niet meer kunnen afzetten. Mensen die in alle situaties hetzelfde reageren. Maar wat in een enkele situatie adekwaat gedrag is, is in allerlei andere situaties hoogst onaangepast. Theatraal gedrag is zeer gewenst bij een spaanse matrone die een wilde flamengo danst, maar zeer ongepast als zij op theevisite is bij de keizer van Japan. Antisociaal gedrag is prijzenswaardig bij een spion in oorlogstijd, maar heeft hij eenmaal kantoordienst, dan dient hij zijn collega’s toch in leven te laten. Schizoide episodes horen bij een sjamaan, maar na de trance moet hij toch weer met zijn stamgenoten kunnen praten. Achterdocht is normaal bij een dissident schrijver in een dictatuur maar is hij eenmaal zijn land ontvlucht dan hoeft het niet meer.

Een theatrale persoonlijkheidsstoornis gaat dan over iemand die in alle situaties op een hysterische manier zichzelf centraal plaatst. Iemand met een antisociale persoonlijkheidsstoornis heeft geen geweten en maakt altijd misbruik van anderen. En iemand met een schizoide persoonlijkheidsstoornis is altijd in zichzelf gekeerd en eigenaardig. Hoewel er veel symposia, cursussen en dergelijke aan de behandeling van persoonlijkheidsstoornissen worden gewijd, is men het er stiekem over eens dat zij eigenlijk ongeneeslijk zijn, als een scheefgegroeide boom.

Een persoonlijkheidsstoornis kan ook pas worden vastgesteld op de leeftijd dat iemand voldoende flexibiliteit in zijn gedragspatronen hoort te hebben, als de persoonlijkheid volgroeid is, na je 18e. En ik kan dan ook heel boos worden als er een of andere onderwijzer van een 6- of 8-jarige zegt dat ‘ie antisociaal is. Zo iemand is a. niet bevoegd een psychiatrische diagnose te stellen en b. snapt helemaal niet wat hij eigenlijk zegt. Een kind van 6 is geen persoon, want het draagt nog geen masker. Wat je op die leeftijd ziet zijn de karaktertrekken van een organisme wat nog volop in de groei is en waar nog aan alle kanten mogelijkheden tot ontwikkeling zijn.